Screening aan de poort en aansluitend een gerichte behandeling kan psychoses voorkomen. En niet zo’n beetje ook: het halveert de kans dat de eerste psychose daadwerkelijk optreedt. Daarnaast neemt de ernst van de klachten duidelijk af. Dat zijn de resultaten van EDIE-NL. Het Early Detection and Intervention Evaluation-onderzoek werd gisteren, 30 mei 2013, afgerond met een symposium. Onderzoeksleider prof. dr. Mark van der Gaag kreeg als waardering de zogeheten ZonMw-parel uitgereikt.

In Nederland heeft 4 procent van de bevolking een ultrahoog risico (UHR) op een psychose. In de studie werd een instrument ontwikkeld om deze mensen eenvoudig op te sporen: de PQ-16, een handzame vragenlijst met 16 vragen die nu wereldwijd wordt gebruikt. PQ-16 staat voor Prodromal Questionnaire. Lijken de antwoorden te wijzen op een hoog risico, dan volgt een interview dat in een uur duidelijkheid moet geven.

In de studie kreeg de helft van de cliënten met de definitieve diagnose UHR vervolgens een nieuwe, aanvullende behandeling: cognitieve gedragstherapie in combinatie met psycho-educatie. De vergelijking met de controlegroep laat duidelijk zien dat die aanvullende behandeling effect heeft. Daarnaast blijkt de behandeling goedkoper dan niets doen, omdat het aantal langdurige ziekenhuisopnames afneemt. “Met relatief weinig middelen kunnen we veel leed voorkomen”, vatte Van der Gaag de resultaten van het onderzoek samen.

De hoogleraar Klinische Psychologie benadrukt hoe moeilijk de periode is waar mensen in deze fase in zitten. “Dat mensen depressief zijn of angstig nemen ze voor lief. Maar in deze fase zijn ze bang om gek te worden.” De boodschap van de hulpverlener is een positieve: bij 80 procent gaat de verschijnselen binnen 2 jaar weer over. En bij die andere 20 kunnen we zorgen dat het niet erger wordt. Bovendien kunnen ze er zelf ook wat aan doen: Niet blowen, blijf naar school gaan en blijf je gedachten delen met mensen in je omgeving.”

In deze fase moet de behandeling een stuk lichter zijn dan na de eerste psychose. “In onze studie vonden we dat 21 procent van de mensen antipsychotica had gekregen. Dat deugt niet”, waarschuwt de preventieprof.