Het gemiddelde beeld over mensen met schizofrenie is niet positief. Zo wil de helft van de bevolking beslist geen psychiatrische patient in zijn vriendenkring en twijfelt de andere helft. Maar betekent dat ook dat mensen met schizofrenie daadwerkelijk worden gediscrimineerd en zo ja: door wie dan en op welk vlak? Indigo, een grootschalig onderzoek in 27 landen waaronder Nederland, geeft daar nu uitsluitsel over. Ja, mensen met schizofrenie lopen daadwerkelijk aan tegen discriminatie. In Nederland vond het onderzoek plaats onder leiding Jaap van Weeghel van het Trimbos-instituut en het Kenniscentrum Rehabilitatie. Opvallend detail: in ons land is het vooral zijn familie waar de patient tegenaan loopt.

Het gemiddelde beeld over mensen met schizofrenie is niet positief. Zo wil de helft van de bevolking beslist geen psychiatrische patient in zijn vriendenkring en twijfelt de andere helft. Maar betekent dat ook dat mensen met schizofrenie daadwerkelijk worden gediscrimineerd en zo ja: door wie dan en op welk vlak? Indigo, een grootschalig onderzoek in 27 landen waaronder Nederland, geeft daar nu uitsluitsel over. Ja, mensen met schizofrenie lopen daadwerkelijk aan tegen discriminatie. In Nederland vond het onderzoek plaats onder leiding Jaap van Weeghel van het Trimbos-instituut en het Kenniscentrum Rehabilitatie. Opvallend detail: in ons land is het vooral zijn familie waar de patient tegenaan loopt.

Behalve familie scoorden ook negatieve discriminatie ten aanzien van persoonlijke privacy en veiligheid en vrienden maken en behouden hoog. Positieve discriminatie komt, zoals te verwachten viel, betrekkelijk weinig voor. Uitzonderingen zijn de invloed van de diagnose, huisvesting, politie en tandheelkundige zorg. Hier overtreft het aantal ondervraagden dat voordelen heeft ervaren het aantal dat nadelen heeft ondervonden. Bij de politie bijvoorbeeld voelden de meeste van de ondervraagde patienten zich vanwege hun diagnose extra vriendelijk behandeld.
Zo niet dus bij de familie. Verschillende patienten vertelden dat hun familie zich van hen had afgekeerd. Zij stuiten op onbegrip en verwaarlozing. “Mijn broers kunnen zich niet in me inleven. Tijdens mijn zesjarige opname is alleen mijn vader op bezoek geweest”, vertelt een van hen. Anderen signaleren juist toegenomen zorgzaamheid, maar niet iedereen ziet dit als een voordeel. Want in die zorgzaamheid voelen de ondervraagden zich vaak niet serieus genoemd, vooral niet als deze zich uit in bemoeienissen met hun beslissingen.

Bij ‘ervaren discriminatie’ zijn vragen gesteld van het type ‘Bent u ooit vanwege uw psychiatrische diagnose anders behandeld dan andere mensen op het gebied van…?’ Op dit gebied scoort Nederland gemiddeld. Maar wat het onderzoek extra boeiend maakt, is dat het begrip discriminatie in delen uiteen wordt gerafeld. Zo is ook gekeken naar wat de onderzoekers noemen ‘geanticipeerde discriminatie’, die meer vertelt over de eigen reactie op de diagnose schizofrenie. Ook wel zelfstigmatisering genoemd. Hierbij gaat het dus niet om discriminerende behandeling door anderen, maar om de mate waarin men zich door de diagnose laat weerhouden van bepaalde activiteiten of initiatieven. Hierop scoor Nederland bovengemiddeld. Het onderzoek leert dat de diagnose mensen bovenal weerhoudt om te solliciteren of met een opleiding te beginnen. Ook het aanknopen of voorzetten van een nauwe relatie scoort hoog. ‘Welke vrouw wil nu een schizofreen?’

De onderzoekers hebben ook stilgestaan bij de context en de vraag wat er tegen te doen is. Zo hangt de nadelige behandeling op het gebied van privacy en veiligheid in Nederland samen met het relatief grote aantal verblijfpatienten. En de zelfstigmatisering wil aanpakken moet het vooral zoeken in empowerment, herstel van het geloof in eigen waarde en kunnen, en rehabilitaiteprogramma’s denken de onderzoekers. Het simpelweg schrappen van de diagnose lijkt nog de gemakkelijkste weg, maar dat blijkt niet het geval. Want ‘labelen’heeft zowel een positieve als een negatieve kant. En of in het individuele geval de voordelen zullen opwegen tegen de nadelen, staat niet op voorhand vast.