Waarom heeft het antipsychoticum olanzapine (Zyprexa) als bijwerking vaak gewichtstoename? Uit onderzoek, waarop Esther van der Zwaal vandaag in Utrecht promoveert, blijkt dat ratten die behandeld werden met olanzapine grotere maaltijden aten dan normaal en gemotiveerder waren om te werken voor een suikerbeloning.

Van der Zwaal onderzocht bij ratten het effect van olanzapine op verschillende aspecten van energiebalans, zoals honger en verzadiging, voedselvoorkeur, lichaamsbeweging en -temperatuur. Het verzadigingsproces dat normaal gesproken zorgt voor het beëindigen van een maaltijd werkte dus blijkbaar minder goed.

Veel mensen die behandeld worden voor een psychose hebben last van overgewicht. Overgewicht leidt tot negatief welbevinden, vermindert de levensverwachting, verhoogt de kans op het ontstaan van hart- en vaatziekten, op diabetes, op gewrichtsklachten en op kanker. En als dat overgewicht – mede – te wijten is aan medicijngebruik, heeft dat kwalijke gevolgen voor de medicatietrouw, is de  ervaring van veel Ypsilonleden.

Van der Zwaal ontdekte dat een verhoogde afgifte van ghreline (een ‘hongerhormoon’) door olanzapine mogelijk een rol speelt. Terwijl ‘afslankmedicijn’ sibutramine de suikerbehoefte vermindert. Dit verklaart misschien waarom sommige patiënten die behandeld worden met olanzapine onbedwingbare behoefte voelen naar snacks en ook waarom gelijktijdig gebruik van sibutramine gewichtstoename kan voorkomen.

30-06-2011, 16:15 uur , Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht.
Esther van der Zwaal, Geneeskunde
Proefschrift: Olanzapine-induced weight gain: Lessons learned from developing rat models