waarde lijken, maar we lopen het risico dat we mensen reduceren tot hun label. Zo raken we steeds verder verwijderd van de persoonlijke beleving en betekenisgeving, iets wat voor veel mensen met een mentale kwetsbaarheid juist heel belangrijk is. Daarnaast heeft een groot deel van de mensen met een psychische kwetsbaarheid onvoldoende baat bij behandelingen die effectief zijn voor de ‘gemiddelde cliënt’. We kunnen meten of symptomen tijdens een behandeling afnemen, maar om te begrijpen welke veranderingen mensen in hun herstel doormaken, moeten we met ze in gesprek gaan.’ Verhalenbank Psychiatrie Dat zegt ook psychiater Floortje Scheepers. In navolging van de Dementie Verhalenbank richtte zij een aantal jaar geleden de Verhalenbank Psychiatrie op. In dit project van het UMC Utrecht worden mensen met een mentale aandoening, hun naasten en hulpverleners uitgenodigd om hun levensverhaal en ervaringen met de ggz te doneren. Van elke cliënt of naaste of hulpverlener die dat wil wordt zijn verhaal opgetekend door middel van een interview van al snel 17 Ypsilon Nieuws 1 | 2025 www.ypsilon.org 16 COVERSTORY COVERSTORY Verhalen spelen een belangrijke rol in het omgaan met psychische aandoeningen. Ze kunnen verbinden, betekenis geven aan ontwrichtende gebeurtenissen en zelfs helpen om de zorg in de toekomst te verbeteren. Roel van der Veen, projectcoördinator bij de Verhalenbank Psychiatrie, vertelt over de kracht van ervaringsverhalen in de ggz. ‘Cijfers geven onvoldoende inzicht in psychisch lijden en herstel.’ tekst Roel van der Veen, Imke van Wettum | yn@ypsilon.org illustratie Anna Wikje Roorda Boersma De kracht van ervaringsverhalen in de ggz Weet je, historisch gezien is het specialisme ‘psychiatrie’ eigenlijk nog niet zo oud’, valt Roel van der Veen met de deur in huis. ‘Maar hoe serieuzer het specialisme werd, hoe minder aandacht er was voor de persoon achter de aandoening. Dat klinkt gek, maar is wel verklaarbaar.’ In een paar stappen snelt hij door de geschiedenis. De neiging om psychische diagnoses wetenschappelijk te ordenen ontstond in Nederland tegen de tweede helft van de 19e eeuw, vertelt hij. Met de ‘Krankzinnigenwet’ uit 1841 en aanvullende regelingen in 1884 werd de ggz formeel onder staatstoezicht gesteld. Sindsdien heeft de psychiatrie steeds meer voeten aan de grond gekregen als medisch specialisme. ‘Dit heeft nog steeds grote invloed op de huidige invulling van de ggz. Veel onderzoek en zorg was de afgelopen decennia gericht op het meten, objectiveren en vergelijken van psychische klachten van cliënten en op het zoeken naar biologische oorzaken van diagnoses.’ Maar die zoektocht in de psychiatrie naar ‘het grote plaatje’ heeft de ruimte voor persoonlijke verhalen beperkt. En lang niet iedereen is gebaat bij deze ‘objectieve bewijsdrang.’ Als projectleider van de Verhalenbank Psychiatrie wordt hij er dagelijks met zijn neus op gedrukt. Volgens hem geven cijfers onvoldoende inzicht in psychisch lijden en herstel. ‘Een diagnose of label wordt vaak gebruikt om te verklaren waar iemand last van heeft en welke kenmerken of symptomen daarbij horen. Dit kan misschien van meerJe verhaal vertellen kan echt bijdragen aan herstel ‘ anderhalf uur. Een indrukwekkende en intensieve klus, maar met resultaat: inmiddels telt de Verhalenbank meer dan 200 interviews met cliënten en een kleine 50 verhalen van naasten. Het verzamelen en publiceren heeft al een doel op zich, maar de ambitie van de onderzoekers van de Verhalenbank gaan nog een stuk verder. Van der Veen: ‘We publiceren en analyseren deze ervaringsverhalen om inzicht te krijgen in wat mensen helpt en belemmert in hun herstel.’ Gehoord worden is de kern van deze interviews. ‘Hoe lang en waarover mensen met een psychische kwetsbaarheid mogen praten, wordt meestal voornamelijk bepaald door professionele kaders. Bij de Verhalenbank laten we mensen vertellen wat voor hén van belang is en bieden we een luisterend oor. We vinden het belangrijk dat de verteller zich gehoord voelt, dat zijn of haar verhaal serieus genomen wordt. Wanneer mensen de ruimte krijgen, vertellen zij met grote openheid over hun persoonlijke worstelingen en ontwikkelingen. We horen van deelnemers terug dat het delen van hun verhaal onder andere bijdraagt aan de verwerking van moeilijke gebeurtenissen, het overwinnen van schaamte en het krijgen van erkenning. Ons interview is dus meer dan alleen gegevensverzameling voor onderzoek; het kan echt bijdragen aan herstel.’ Naasten niet vergeten De Verhalenbank staat ook uitgebreid stil bij de verhalen van familieleden en naasten. Van der Veen: ‘Psychische kwetsbaarheid is vrijwel nooit een verhaal van één persoon. De omgeving van cliënten is net zo belangrijk. Helaas is er in de ggz nog te weinig aandacht voor de ervaringen van naasten en de uitdagingen waarmee zij te maken krijgen. En dat terwijl de impact groot is als je een dierbare een psychische aandoening heeft. lees verder →
RkJQdWJsaXNoZXIy NzkyMjk=