YPSILON NIEUWS 3 | 2024 25 ONDERZOEK www.ypsilon.org 24 ONDERZOEK Naasten van mensen met psychische kwetsbaarheden zijn altijd betrokken geweest bij de zorg voor hun dierbaren. Vanaf de jaren zestig gingen ze zich ook buitenshuis met de ggz bemoeien. Ze zetten zich bijvoorbeeld in tegen stigma (Stichting Pandora, 1964) en verenigden zich tegen misstanden in de zorg (Cliëntenbond, 1971). Daarbij werd geen expliciet onderscheid gemaakt tussen de belangen van cliënten en naasten. Emancipatie In de jaren tachtig verscheen er een nieuw type actiegroepen van naasten. Naast Ypsilon (1984) waren dat In Perspektief (1981) en Labyrint (1985). Ook de Landelijke Stichting Ouders van Drugsverslaafden (1980) en de Alzheimerstichting (1984) stammen uit deze tijd. Deze organisaties vroegen erkenning voor de moeilijke positie van naasten en eisten medezeggenschap in de ggz. ‘Als het goed gaat met de patiënt, gaat het goed met de naaste’, waren weliswaar gevleugelde woorden bij Ypsilon, maar ook in haar doelstellingen werd het recht van naasten op een eigen leven benadrukt. De nieuwe beweging draaide dus om de emancipatie van de naasten. Dat was meer dan een modeverschijnsel. In de jaren daarvoor waren naasten steeds meer buitengesloten uit de ggz. Deels kwam dat door nieuwe wetten die Tegelijk met Ypsilon ontstonden begin jaren tachtig plotseling verschillende protestorganisaties van naasten van mensen met ernstige psychische kwetsbaarheden. Waarom gebeurde dat? En waarom gingen ze niet samen de strijd aan? Irene Geerts deed historisch onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis van de Nederlandse naastenbeweging in de ggz. Op 25 oktober promoveerde ze hierop aan de Open Universiteit. Van buitenstaander naar bondgenoot Een geschiedenis van de naastenbeweging de rechten van cliënten beschermden. Zo kregen ook zij het recht op privacy en werden de criteria voor gedwongen opname aangescherpt: dat mocht alleen nog bij acuut gevaar. Het werd zo voor naasten heel moeilijk om informatie te krijgen en om hulp te regelen als iemand dat zelf niet wilde. Antipsychiatrie Een andere factor was de invloed van de antipsychiatrie, een kritische stroming onder hulpverleners. Zij zagen psychische problemen niet als ziekten, maar als gezonde reacties op een ziekmakende maatschappij. Het gezin werd gezien als die maatschappij in het klein en familieleden als de oorzaak van de problemen van hun dierbare. Ypsilonoprichtster Ria van der Heijden had dit zelf ervaren. In 1986 zei ze: ‘Het is inhumaan om de ouders te belasten met de schuld dat hun kind schizofreen is. Maar die hardnekkige visie heeft er wel toe geleid dat het lang heeft geduurd voor deze ouders zich durfden manifesteren.’ Ypsilon vond dat het weigeren van een gedwongen opname uit respect voor iemands autonomie neerkwam op verwaarlozing van een mens in nood. Met die visie stond Ypsilon tegenover de andere naastenorganisaties. Labyrint en In Perspektief kwamen voort uit het deel van de cliëntenbeweging dat was geïnspireerd door de antipsychiatrie en waarin de autonomie van cliënten voorop stond. Daarom gaven zij naasten steun en informatie om de confrontatie met hulpverleners aan te gaan zonder de cliënt te overvleugelen. Hetzelfde doel Eigenlijk hadden alle naastenorganisaties dezelfde doelstelling: de erkenning van de naaste als gelijkwaardige partij in de triade, zowel in individuele situaties als in instellingen en beleid. Maar door hun ideologische tegenstellingen verschilden ze sterk van mening over hoe dat er in de praktijk uit moest zien, en botsten ze vaak hevig. Begin deze eeuw nam een nieuwe generatie het stokje over. Die had al kunnen profiteren van het werk van hun voorgangers, hadden betere ervaringen met de ggz en stonden er minder fel in. In die periode vonden de organisaties stap voor stap de weg naar samenwerking in het Landelijk Platform GGz, het huidige MIND. Irene Geerts ‘Het is inhumaan om ouders te belasten met de schuld dat hun kind schizofreen is’ Ria van der Heijden MATTERS MATTERS The rise of the Dutch family movement in mental health care 1960 - 2000 The rise of Dutch family movem in mental health c 1960 -2 irene geerts Crowdfundingsactie Om de geschiedenis van de naastenbeweging voor iedereen toegankelijk te maken, wil Irene haar proefschrift bewerken tot een Nederlandstalige online canon van de naastenbeweging. Hiervoor heeft zij een crowdfundingsactie opgezet. Wil je helpen om deze canon mogelijk te maken? Kijk op: canonsociaalwerk.eu/naastenbeweging Het proefschrift van Irene Geerts heet ‘Family matters - The rise of the Dutch family movement in psychiatry 1960-2000’. Wil je gratis een digitaal exemplaar van het proefschrift ontvangen? Stuur dan een e-mail naar irene.geerts@ou.nl.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzkyMjk=